Lesław Kukawski

Patron Legendy:

Opiekun Legendy: Krystyna Kukawska, Zygmunt Kukawski

Hodowca koni, jeździec, publicysta, uznany historyk kawalerii, działacz i sędzia jeździecki.

Lesław Kukawski urodził się 7 kwietnia 1930 roku we Lwowie jako syn Zygmunta, absolwenta Wydziału Lasowego Politechniki Lwowskiej, i Janiny z domu Stańkowskiej.

Zmarł 10 lutego 2016 r. Jego pogrzeb, który odbył się 20 lutego na trzcianeckim cmentarzu.

Od dzieciństwa przejawiał zainteresowanie wojskiem i historią, na co niewątpliwie wpływ miał wpajany mu w domu kult dla tradycji narodowych i przywiązanie do rodzinnej przeszłości walk o niepodległość. Pradziadek Rajmund Kukawski był powstańcem styczniowym. Ojciec Zygmunt jako chłopiec brał udział w obronie Lwowa przed Ukraińcami w 1918 roku i został odznaczony Krzyżem Obrony Lwowa. Jeden brat matki, Bolesław Stańkowski, poległ pod Laskami w 1914 roku jako legionista I Brygady Legionów i został pośmiertnie odznaczony Krzyżem Niepodległości. Drugi brat matki, Zygmunt Stańkowski, był w 1920 roku ochotnikiem i służył w 8. Pułku Ułanów, a w drugiej wojnie światowej był oficerem II Korpusu Polskich Sił Zbrojnych we Włoszech. Brat stryjeczny matki, Stanisław Stańkowski, służył w stopniu kapitana w 11. Pułku Artylerii Lekkiej w Stanisławowie i walczył w kampanii wrześniowej 1939 roku. Marzeniem Lesława Kukawskiego było zostać kadetem 1. Korpusu Kadetów we Lwowie, ale wybuch wojny w 1939 roku pokrzyżował te plany. Do szkoły powszechnej zaczął uczęszczać przed wojną, potem kontynuował naukę w czasie okupacji niemieckiej i sowieckiej w tajnym nauczaniu i pierwszą klasę gimnazjalną zaliczył zdając przed profesorami egzamin z tego nauczania we Lwowie. Równocześnie pracował przy koniach roboczych w fabryce likierów Mikolasch & Baczewski na peryferiach Lwowa.

Wiosną 1943 roku rodzina przeniosła się ze Lwowa do wsi Dołuszyce koło Bochni, a po przejściu frontu przeprowadziła się najpierw do Bochni, a następnie do Krakowa, gdzie Lesław Kukawski uczęszczał do I Liceum i Gimnazjum im. Bartłomieja Nowodworskiego. Następnie przeniósł się do IV Liceum i Gimnazjum im. Henryka Sienkiewicza, ponieważ tam był kierunek przyrodniczy, którego brakowało w poprzednim. W 1949 roku zdał egzamin dojrzałości i podjął studia na Wydziale Rolniczym Uniwersytetu Jagiellońskiego, które ukończył 4 marca 1953 roku. Otrzymał stopień inżyniera rolnika ze specjalizacją w zakresie zootechniki. Pierwszą praktykę w czasie studiów odbył w Zespole Stadninowym Nieświastów w powiecie konińskim. Następnie został tam przyjęty na stanowisko stałego praktykanta stadninowego, na co uzyskał zgodę władz uczelni, pod warunkiem zdawania wszystkich egzaminów i odrabiania ćwiczeń. Z Nieświastowa przeniósł się potem na stanowisko asystenta w Stadzie Ogierów w Gnieźnie.

Po skończeniu studiów został asystentem w Stadninie Koni Nowy Dwór koło Żywca. Była to jedna z czołowych stadnin koni czystej krwi arabskiej. Jednak od 1 października 1953 roku Lesława Kukawskiego wcielono do Ludowego Wojska Polskiego jako kierowcę, a jego dyplom wyższych studiów nie został uwzględniony. Czekała go dwuletnia służba wojskowa, ale dzięki życzliwości lekarzy po trzech miesiącach został zwolniony jako niezdolny do służby.

Przez cztery lata pracował na stanowisku asystenta (w tym czasie zmieniono w stadninach nazwę tego stanowiska na zootechnik) w Stadninie Koni Pępowo, kierując Odziałem Gogolewo. W 1956 roku Lesław Kukawski rozpoczął studia eksternistyczne na Wydziale Zootechnicznym Wyższej Szkoły Rolniczej w Krakowie, w celu uzyskania stopnia magistra zootechniki. Po wykonaniu pracy dyplomowej pt. „Charakterystyka ogierów czołowych Caprivi i Hindus oraz próba ich oceny na podstawie potomstwa” i zdaniu egzaminu dyplomowego uzyskał stopień magistra zootechniki.

W 1955 roku uległ ciężkiemu wypadkowi, kiedy koń, na którym jechał, zwalił się na przeszkodzie, przygniatając go i łamiąc wielokrotnie miednicę. W rezultacie parę miesięcy musiał leżeć w pełnym opatrunku gipsowym. W 1957 roku zaprzestał pracy w stadninach i objął gospodarstwo Pańska Łaska koło Trzcianki, gdzie zajął się hodowlą zwierząt futerkowych i produkcją jaj. Trzymał w gospodarstwie ogiery, dzierżawione z SO Sieraków i Łobez, a potem sportowego wałacha Arguna, na którym Maciej Swidziński zdobył mistrzostwo Polski w skokach.

Praca w stadninach dała mu praktyczną wiedzę z zakresu hipologii, a po jej zakończeniu zaczął zajmować się historią wojsk konnych. Gromadził literaturę i przedmioty związane z formacjami konnymi, które chętnie przekazywali mu byli żołnierze mieszkający w kraju i za granicą, a jeżeli to było konieczne i możliwości mu na to pozwalały – kupował. Od swego wuja w Londynie, który tam pozostał po wojnie, wrócił z walizami pełnymi militariów. Kiedy liczba tych zbiorów przekraczała już możliwości przestrzenne domu w Pańskiej Łasce, przekazał je w latach dziewięćdziesiątych do Muzeum Centrum Wyszkolenia Kawalerii w Grudziądzu.

W 1965 roku wstąpił do Stowarzyszenia Miłośników Dawnej Broni i Barwy. W centrum jego zainteresowań zawsze była i jest nadal polska kawaleria. Poświęcił jej większość swoich opracowań, które początkowo przedstawiał w postaci referatów wygłaszanych na forum Stowarzyszenia, a także innych środowisk. Z czasem różne opracowania zaczęły się ukazywać w druku. Oprócz wielu artykułów, cykli tematycznych publikowanych przez dłuższy czas i szeregu broszur Lesław Kukawski jest też autorem lub współautorem kilku książek m.in. O kawalerii polskiej XX wieku (współautor Cezary Leżeński), 1991; Ułani Jazłowieccy, barwa i broń 1918-1998, 2001; Oddziały kawalerii II Rzeczypospolitej, 2006; Kawaleryjska Alma Mater w Grudziądzu 1920-1939. Zarys dziejów (współautorzy Juliusz Tym i Teodor Wójcik), 2008; Sztandary kawalerii polskiej XX wieku (z rysunkami Andrzeja Jeziorkowskiego), 2009; Zarys dziejów 3. Pułku Strzelców Konnych (1922-1939), 2009; Konne Mistrzostwa Wojska Polskiego w II Rzeczypospolitej, 2006; Orkiestry kawaleryjskie II Rzeczypospolitej, 2013.

Z wyjątkiem opracowania wspólnego z Cezarym Leżeńskim i monografii CWK w Grudziądzu oraz 3. Pułku Strzelców Konnych, pozostałe pozycje ukazały się w Wydawnictwie EKO-DOM w Grajewie.

Od szeregu lat firma Edipresse SA wydaje broszury poświęcone poszczególnym pułkom polskiej kawalerii, artylerii konnej i innym oddziałom związanym z tymi rodzajami broni. Ogółem wydała tych broszur 57, a z tej liczby 39 jest autorstwa Kukawskiego, o łącznej objętości 1251 stron.

Lesław Kukawski był też autorem kilkunastu wystaw poświęconych Wojsku Polskiemu, zorganizowanych w różnych miastach kraju, na których eksponował zbiory własne i zaprzyjaźnionych zbieraczy. Większość zbiorów dotyczących kawalerii znalazła już swoje miejsce w Muzeum w Grudziądzu.

Lesław Kukawski był przez 32 lata prezesem Poznańskiego Oddziału Stowarzyszenia Miłośników Dawnej Broni i Barwy. Zrezygnował w 2010 roku, ale pozostał członkiem zarządu Oddziału. Jest też wiceprezesem Zarządu Głównego Stowarzyszenia. W uznaniu zasług za swą działalność i osiągnięcia otrzymał prawo noszenia Złotej Odznaki Stowarzyszenia i tytuł członka honorowego. W 1995 roku postanowieniem Prezydenta RP został mu nadany Złoty Krzyż Zasługi za popularyzowanie tradycji polskiej kawalerii. W 2006 roku Urząd do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych wyróżnił Lesława Kukawskiego medalem „Pro Memoria”. Oprócz wspomnianych dowodów uznania za dotychczasową pracę, kilka Kół Pułkowych Kawalerii II Rzeczypospolitej przyznało mu prawo noszenia swoich odznak, a mianowicie: 2. Pułku Szwoleżerów Rokitniańskich, 3. Pułku Ułanów Śląskich, 9. Pułku Ułanów Małopolskich, 14. Pułku Ułanów Jazłowieckich i 3. Pułku Strzelców Konnych im. Hetmana Polnego Koronnego Stefana Czarnieckiego. Prawo takie otrzymał też od kilku jednostek Wojsk III Rzeczypospolitej, a mianowicie od: 27. Zmechanizowanego Pułku Ułanów im. Króla Stefana Batorego, 4. Suwalskiej Brygady Kawalerii Pancernej i 6. Brygady Kawalerii Pancernej. Odznaczyły go także środowiska kawaleryjskie, np. Towarzystwo Byłych Żołnierzy i Przyjaciół 15. Pułku Ułanów Poznańskich, Fundacja na rzecz Tradycji Jazdy Polskiej, Polski Klub Kawaleryjski i Tarnowski Oddział Jazdy im. 5. Pułku Strzelców Konnych.

Lesław Kukawski został też wyróżniony odznaką „Zasłużony Działacz Kultury”, Złotą Odznaką Polskiego Związku Hodowców Koni, a także Złotą Honorową Odznaką „Zasłużony Działacz Kultury Fizycznej” oraz Złotą Honorową Odznaką Polskiego Związku Jeździeckiego i Wielką Honorową Odznaką Polskiego Związku Jeździeckiego, w którym jest sędzią klasy państwowej.

Autor: Aleksandra Szulen-Kukawska