Patron Honorowy: Zakład Narodowy im Ossolińskich
Mecenas: Jacek Taylor
Opiekun: Muzeum Pana Tadeusza,
Gabinet Świadków Historii
________________________________________________________________________
Podporucznik rezerwy WP, (artyleria konna), emisariusz Komendy AK i Rządu RP w Londynie, wieloletni dyrektor Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa.
________________________________________________________________________
Jan Nowak-Jeziorański (właśc. Zdzisław Antoni Jeziorański) to legendarny kurier z okresu II wojny światowej, który trzykrotnie przedzierał się z tajnymi materiałami z okupowanej Polski do Londynu.
Po wojnie przez prawie ćwierć wieku kierował Rozgłośnią Polską Radia Wolna Europa z siedzibą w Monachium, a następnie był jednym z dyrektorów Kongresu Polonii Amerykańskiej oraz konsultantem Rady Bezpieczeństwa Narodowego USA.
Nie będzie mógł przyjechać do ojczyzny przez 45 lat, nie będzie nawet wiedział, czy w ogóle zobaczy jeszcze kiedyś Polskę. Przez wiele lat uważany będzie za jednego z największych wrogów PRL.
Wracając do Polski, powie z dumą, że ich pokolenie wykonało misję. Odchodzi, bo Polska zwyciężyła.
Urodził się 2 października 1914 roku w Berlinie. W warszawskim gimnazjum poznał swojego rówieśnika Jana Kwiatkowskiego, syna wicepremiera i ministra gospodarki, Eugeniusza Kwiatkowskiego.
To on nakłonił Zdzisława na studia ekonomiczne w Poznaniu, u profesora Edwarda Taylora.
Żeby sfinansować studia, musi sprzedać pamiątki po ojcu. Po ukończeniu studiów zostaje na uczelni – chce pracować naukowo, w planach ma wyjazd na stypendium za granicę. Od 1936 do 1937 roku odbywa roczną służbę wojskową w Szkole Podchorążych Rezerwy Artylerii we Włodzimierzu Wołyńskim. Następnie rozpoczyna pracę nad rozprawą doktorską Cykl koniunktury gospodarczej w Polsce 1929-1936, której kontynuację przerwała wojna.
Bierze udział w kampanii wrześniowej jako żołnierz 2. Dywizjonu Artylerii Konnej, trafia do niewoli niemieckiej, z której szczęśliwie udaje mu się wydostać. (…)
Czytaj więcej… (po kliknięciu przejdziesz do Polskiej Cyfrowej Biblioteki Jeździeckiej)
Autor tekstu: Mateusz Palka
Ossolineum | Muzeum Pana Tadeusza | Strona facebook Gabinetów Świadków Historii
Kliknij poniższe linki, aby przejść do powiązanych materiałów w Polskiej Cyfrowej Bibliotece Jeździeckiej (otworzą się na nowej karcie):
„Jan Nowak-Jeziorański – kurier z Warszawy i Waszyngtonu” (2020) – Mateusz Palka
„Kurier z Warszawy” [fragmenty] (2019) – Jan Nowak Jeziorański
Zwiastun filmu „Kurier” | FILM
„Artyleria konna” (1938) – Karol Koźmiński
„Artylerja konna. Szkic dziejów, organizacji i taktyki” [link] (1917) – Janusz Gąsiorowski
„Bardzo byłem wtedy dumny, to było pierwsze wyjście po tym okresie rekruckim, kiedy wolno już było wychodzić” – zapamiętał podchorąży Jeziorański pobyt w Szkole Podchorążych Rezerwy Artylerii, Archiwum Jana Nowaka-Jeziorańskiego, Zakład Narodowy im. Ossolińskich Drużyna Harcerska im. ks. Józefa Poniatowskiego. Obóz wędrowny w Szczawnicy, 1930. Czwarty od prawej – Zdzisław Jeziorański, za nim Ryszard Matuszewski, na końcu Jan Kott, Archiwum Jana Nowaka-Jeziorańskiego, Zakład Narodowy im. Ossolińskich W styczniu 1944 roku ppor. Jan Nowak otrzymał z rąk Naczelnego Wodza Polskich Sił Zbrojnych gen. Kazimierza Sosnkowskiego Order Virtuti Militari, fot. Czesław Datka, Archiwum Jana Nowaka-Jeziorańskiego, Zakład Narodowy im. Ossolińskich Podczas przygotowań do powrotu do kraju po wypełnieniu drugiej misji kurierskiej, Szkocja, wiosna 1944, Archiwum Jana Nowaka-Jeziorańskiego, Zakład Narodowy im. Ossolińskich Skacząc ze spadochronu w trakcie ćwiczeń w angielskiej bazie wojskowej dla cichociemnych, Jan Nowak-Jeziorański złamał rękę, Archiwum Jana Nowaka-Jeziorańskiego, Zakład Narodowy im. Ossolińskich Obrączki ślubne Jadwigi i Jana z wygrawerowanymi imionami obojga: Janek i Wiśka oraz datą 7.9.1944, kiedy wzięli ślub. Tak pisał o tym dniu Nowak: „Dwie obrączki miedziane zdobyła »Greta« za puszkę konserw z lotniczego zrzutu. […] Kaplica była pełna. Niemcy siedzieli 300 metrów dalej w Alejach Ujazdowskich. szliśmy do ołtarza po podłodze zasłanej potłuczonym szkłem”, Archiwum Jana Nowaka-Jeziorańskiego, Zakład Narodowy im. Ossolińskich Z żoną w Londynie wiosną 1945 roku. „[…] nad Nowakiem zaś unosiła się całkiem zasłużona aura bohaterskich wyczynów, choć tej aury wcale nie podkreślał; ani on, ani jego żona nie wspominali o swych wojennych przeżyciach. Wiedziałem o nich, ale nie od nich” – wspominał Marek Rudzki, Archiwum Jana Nowaka-Jeziorańskiego, Zakład Narodowy im. Ossolińskich